Tymczasem polska inteligencja poprowadzi naród inaczej niż szlachta, bo przejmie tę rolę już niejako z kompleksem, którego wcześniej wśród polskich elit w tym stopniu nie było. Z kompleksem gorszości. Skoro przegrywamy, to znaczy, że musimy szukać wzorów gdzie indziej, że wzory przychodzące z państw zachodnich mają wartość absolutną, że trzeba je tylko u nas skopiować. A inteligencja będzie przewodziła w tym procesie. Brak wiary w możliwość urządzenia Europy Wschodniej według wartości takich jak wolność, dobrowolność, samodzielność, to ślepe oglądanie się na zachodnie mocarstwa, realizujące przecież przede wszystkim własne interesy, nieraz przysporzy nam kłopotów. Powinniśmy tymczasem wrócić do postawy niepodległych uczestników europejskich struktur. Także w debacie o tym, jak Europa ma się zmieniać, aby przetrwać w XXI wieku.

(“Gazeta Polska” 48/2018; tutaj cały tekst)

Państwa nie było, ale pozostał kościół katolicki na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej jako jedyna instytucja, która – po pierwsze – obejmowała w sensie terytorialnym wszystkie ziemie państwa polskiego zniszczonego przez zaborców, a po drugie – co okazało się niezmiernie istotne z biegiem kolejnych dekad czasu niewoli – był jedyną instytucją skupiającą wszystkie warstwy społeczne Narodu Polskiego – od arystokracji po włościan.
– Prof. Grzegorz Kucharczyk, “Nasz Dziennik” 10.11.2018 (całość artykułu)